مناظره های انتخاباتی با الگوی فرانسوی/ مدل آمریکایی جواب نداد؟

به گزارش سرای نور؛ کمتر از یک ماه و نیم تا روز برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران باقی مانده و تمام تلاش ها برای برگزاری بهتر این رویداد حساس و مهم سیاسی از سوی نهادهای مربوطه به کار گرفته شده است.

در این میان، شاید موضوع مناظره های انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری به دلایل متعدد از جمله مهمترین و پر هیجان ترین اتفاقات فرآیند انتخابات باشد، مسئله ای که رسانه ملی اشکال متنوع آن را از ادوار گذشته تاکنون تجربه کرده است.

مهمترین نمونه های برگزاری این گونه مناظرات شاید دو مدل سال ۸۸ و سال ۹۲ باشد که هر کدام به نوعی نقاط قوت و ضعف خود را داشتند. در این دوره اما؛ با توجه به همزمانی تقریبی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران و فرانسه، زمزمه هایی به گوش می رسد مبنی بر اینکه اتاق فکر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران الگوی فرانسوی را برای برگزاری مناظره ها به دیگر الگوها ترجیح داده است. در این باره شاید نیاز باشد تا مدل فرانسوی ها در برگزاری مناظره های نامزدهای ریاست جمهوری به ویژه در دوره اخیر بیشتر واکاوی شود.

تنها ۱۹ روز به تاریخ ۲۳ آوریل (۳ اردیبهشت) و برگزاری نخستین مرحله از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۷ فرانسه زمان باقی مانده است. اما این رقابت نفس گیر که از همان ابتدا به دلیل همه گیر شدن تب گریز از سیاستمداران سنتی، شگفتی ساز شد و زوال قدرت احزابی را رقم زد که به تناوب کلید دار کاخ الیزه می شوند، همچنان صحنه وقایع تازه است.

در حالیکه تقریبا در ۴ دهه گذشته، قدرت به تناوب بین احزاب سوسیالیست و راست میانه دست به دست شده است، در رقابت پیش رو برای نخستین بار احتمال نزدیک به یقین وجود دارد که «بنوا آمون» نامزد سوسیالیست و «فرانسوا فیون» رقیب وی از حزب راست میانه جمهوریخواهان، هیچ شانسی برای عبور از سد رقابت آوریل نداشته باشند.

با این حساب، در رقابت نهایی ۷ می (۱۷ اردیبهشت)، صحنه رقابت به «مارین لوپن» نامزد حزب راست افراطی «جبهه ملی» و «امانوئل ماکرون» نامزد مستقل این دور از رقابت ها واگذار می شود و آنهایی که شاید تا ۵ سال گذشته حتی خواب ورود به الیزه را نمی دیدند اما حالا به یمن پدیده هایی چون بحران مهاجرت، برگزیت و تضعیف اتحادیه اروپا و شعارهایی چون مبارزه با افراط گرایی و در نهایت شانسی که افشای رسوایی مالی سایر رقبا برایشان پیش آورده، بی صبرانه منتظر باز شدن درهای الیزه به روی خود هستند.

در این میان اگرچه نظرسنجی ها شانس ماکرون را برای پیروزی به مراتب بیشتر از لوپن می بینند، شمار زیاد رای دهندگانی که هنوز تصمیم نهایی را نگرفته اند، نتیجه انتخابات فرانسه را در هاله ای از ابهام فرو می برد به ویژه آنکه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا و روی کار آمدن دونالد ترامپ نشان داد که در دنیای سیاست محال نیز مجال امکان دارد.

حالا فرانسه که در کلنجار با ماکرون و لوپن قدرت تصمیم گیری خود را در فاصله دو انتخاب می آزماید که یکی نوید بخش تغییرات کوچک است و دیگری دل سپردن به دریای مخاطرات؛ نوآوری را به حوزه مناظرات انتخاباتی هم کشانده و مدل های دنیای سیاست را تغییر داده است.

مناظرات انتخاباتی ۲۰۱۷ فرانسه قرار بود در سه مرحله در تاریخ های ۲۰ مارس (۳۰ اسفند ۹۵)، ۴ آوریل (۱۵ فروردین) و ۲۰ آوریل (۳۱ فروردین) برگزار شود که از این تعداد موردهای اول و دوم پایان یافت.

آنچه که در این میان بی سابقه است، الگوی مناظرات تلویزیونی است که بر خلاف دوره های قبل که تنها بین دو نامزد نهایی برگزار می شد، این بار با حضور همه مدعیان حاضر در گود از لنز دوربین ها می گذرد و به رای دهندگان عرضه می شود.

در مناظره اول که ۳۰ اسفند ۹۵ برگزار شد، تنها ۵ نامزد اصلی شامل لوپن، فیون، ماکرون، آمون و «ژان لوک ملانشون» حضور داشتند که این مورد آخر نامزد چپ افراطی جنبش «فرانسه تسلیم ناپذیر» است. این مناظره به سبک میزگرد و با حضور تنها یک مجری مرد در مدت زمان ۳ ساعت و ۲۰ دقیقه انجام شد.

اما مناظره دوم که ۱۵ فرودین انجام شد، نه تنها از سنت مواجهه ۲ نامزد نهایی فراتر رفت، بلکه به گونه ای بی سابقه، هر ۱۱ نامزد حاضر در گود رقابت را که برخی از آنها حتی از احتمال جلب ۱ درصد از آراء مردمی نیز برخوردار نیستند، یکجا به مصاف هم دعوت کرد.

در این رویارویی، نامزدها به صورت نیم دایره هر یک پشت یک تریبون ایستادند و برای پاسخگویی به هر یک از سوالات ۲ مجری زنی که یک جا نشسته بودند، حدود ۱ دقیقه و نیم وقت داشتند. به این ترتیب، هر کدام از آنها در کل مناظره ای که حدود ۴ ساعت طول کشید، ۱۷ دقیقه وقت برای دفاع از نقطه نظرات خود حول سه محور «اشتغال»، «امنیت» و «رفاه اجتماعی» داشتند.

اما در نقد این مناظره نکاتی وجود دارد که مثبت ترین آنها رعایت دموکراسی عنوان می شود چنانکه از ۶ نامزد غیر اصلی حتی برخی از آنها در زمره عادی ترین شهروندان فرانسه محسوب می شدند و با این حال مجال عرض اندام در برابر ۵ نامزد قدری را داشتند که در پست های رهبر یک حزب سیاسی، وزیر دارایی و حتی نخست وزیر فرانسه ایفای نقش کرده بودند.

حتی فیلیپ پوتو که یکی از همین بازیگران نه چندان کارآزموده انتخابات ۲۰۱۷ فرانسه است، با چنان لحن عامیانه ای از رسوایی های مالی لوپن و فیون حرف زد که به واقع می توان گفت زبان دل مردم کوچه و بازار بود و رنگ انتظارات برآورده نشده آنها از مسئولین را داشت.

در عین حال، همه این ۶ نامزد غیر اصلی از شانس و زمان برابری برای دفاع از ایده های خود برخوردار بودند تا به قول معروف همه به یک اندازه از پیمانه عدالت سیراب شوند.

اما خرده ای که به مناظره ۱۵ فروردین می توان گرفت، مدیریت زمان بود به ویژه برای مجریانی که در برابر زن قدرتمندی چون لوپن که فرصت را برای ارائه طرح های بزرگ خود اندک می دید، چاره ای جز کوتاه آمدن نداشتند.

لوپن در پاره ای از موارد به دفعات سوالات مجریان را که نصف و نیمه از دهانشان خارج می شد قطع می کرد و نهایتا به آنها فهماند که حق بازجویی از وی را بابت افکارش و به ویژه رسوایی مالی که سر سوء استفاده از بودجه اتحادیه اروپا به وی نسبت داده می شود، ندارند.

در این میان، آمون هم یک بار هر دو مجری را حسابی نقره داغ کرد و به نشانه اعتراض گفت چرا اجازه می دهند که برخی از نامزدها بیش از زمانی که برایشان در نظر گرفته شده، حرف بزنند؟

انتقاد دیگری که نسبت به دومین مناظره انتخاباتی فرانسه ایراد شد، به این موضوع بر می گردد که چیدمان سوالات و مدیریت زمان به گونه ای بود که نهایتا ۷۵ دقیقه طول کشید تا مطلب به آنجایی برسد که ماکرون و لوپن به عنوان ۲ نامزد اصلی انتخابات، رو در روی یکدیگر قرار بگیرند.

نهایت آنکه اگرچه نامزدها سعی کردند تا جایی که ممکن است در وقت پاسخگویی یکدیگر مداخله نکنند، از همان فرصت های کوتاه یک دقیقه ای برای زیر سوال بردن رقیب استفاده و مناظره دوم را به یکی از کنایه آمیز ترین مباحثات انتخاباتی فرانسه تبدیل کردند تا جایی که لوپن مهاجر ستیز که خواهان برگزاری همه پرسی فرگزیت (جدایی فرانسه از اتحادیه اروپا) است، خطاب به ماکرون که بسیاری وی را نماد تغییر در سیاست فرانسه می بینند، گفت: نباید تظاهر کنی که پدیده نویی هستی آن هم وقتی شبیه فسیلی حرف می زنی که حداقل ۵۰ سال قدمت دارد.

ماکرون نیز در پاسخ  به وی گفت: از بابت اینکه باید بگویم شما هم همان دروغ هایی را به مردم تحویل می دهید که ما نظیر آنها را ۴۰ سال از پدرتان شنیدیم، متاسف هستم.

 به این ترتیب، بزرگترین ایرادی که به مدل جدید مناظرات انتخاباتی فرانسه وارد می شود این است که علیرغم رعایت قابل تحسین دموکراسی و عدالت، با آشفتگی همراه بود.

نکته آنکه؛ با توجه به نزدیک بودن زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم در کشورمان، برخی گمانه زنی ها حکایت از آن دارد که به دلیل جواب ندادن مدل آمریکایی یعنی مناظرات رو در رو (مدل انتخابات سال ۸۸) و همچنین مناظرات دسته جمعی با مدیریت تام و تمام یک مجری (مدل انتخابات سال ۹۲)، قرار است مناظرات انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ ایران نیز با الگو گرفتن از فرانسوی ها سامان دهی و اجرا شود، اتفاقی که باید منتظر ماند و نتیجه آن را مشاهده کرد.

منبع:مهر